Kunstloc ondersteunt de provincie Noord-Brabant bij de ontwikkeling van het Jaar van het Brabants Kloosterleven dat in 2021 wordt georganiseerd. Het kloosterleven en Brabant zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bijna 700 gebouwen en de levensverhalen van veel Brabanders zijn daar getuige van. De provincie vindt het belangrijk dat het verhaal en de maatschappelijke waarden van het kloosterleven worden doorgegeven aan toekomstige generaties. Het jaar 2021 is daarom uitgeroepen tot het jaar waarin het Brabants kloosterleven op verschillende manieren voor het voetlicht wordt gebracht. Hedendaagse kunstenaars en designers worden uitgenodigd om een nieuwe, artistieke vorm te ontwikkelen voor kloosterwaarden en -tradities en de Brabantse bevolking wordt opgeroepen om te participeren met verhalen, activiteiten, gesprekken en wandelingen.
foto: Sint-Catharinadal, Fotograaf: De Heilige Driehoek
Aanleiding
Directe aanleiding voor dit themajaar is dat verschillende kloostergemeenschappen in 2021 hun jubileum vieren met een bijzonder programma. Dat zijn de Norbertijnen in Heeswijk (900 jaar), de gemeenschap Catharinadal (750 jaar), de Kruisheren in klooster Sint Agatha (650 jaar) en de Clarissen in Megen (300 jaar). Veel kloosters kennen een lange en bewogen geschiedenis. Maar niet alleen die geschiedenis is interessant. De waarden die de kloosters vertegenwoordigen - zoals contemplatie en zorg voor elkaar - zijn belangrijker dan ooit.
Om meer bekendheid te geven aan het Brabants kloosterleven heeft de provincie een aantal projecten ontwikkeld. Die zijn geclusterd rond de thema’s Kloosterjaar, Kloosterpad, en Kloosterproducten. Er wordt rond deze thema’s ook een publiekscampagne georganiseerd. Daarnaast ontwikkelen verschillende initiatiefnemers eigen activiteiten die, al dan niet met steun van de impulsgelden, aansluiten bij het Jaar van Brabants Kloosterleven.
Kloosterjaar
Tijdens het Kloosterjaar worden alle Brabanders uitgenodigd om met bijzondere initiatieven het heden aan het verleden van de kloosters te koppelen. Alle activiteiten krijgen een plaats op de site Brabants Kloosterleven. Er wordt daarnaast een reizende theatershow georganiseerd waarin een Nieuwe Orde wordt gesticht, en er wordt een scriptorium georganiseerd met Kruisheer en internationaal beroemd boekbinder Edgard Claes, grafisch ontwerpers en straatkrantverkopers. Zij gaan een nieuw handschrift ontwikkelen en samen een straatkrant maken. Bovendien krijgen honderd Brabanders een uitnodiging om 24 uur te leven als kloosterling.
Rol Kunstloc Brabant
Kunstloc Brabant adviseert over de inzet van makers om de erfgoedverhalen op een hedendaagse manier voor het voetlicht te brengen en legt contact tussen makers en opdrachtgevers. Ook is Kunstloc Brabant betrokken bij het adviseren bij de Impulsgeldaanvragen die de verbinding maken tussen erfgoed en hedendaagse kunst. Verder begeleidt Kunstloc studieopdrachten over het kloosterjaar van studenten van Avans en Fontys.
Kloosterpad
De meeste Brabantse kloosters waarin nog broeders en zusters leven liggen in het oosten van de provincie. Speciaal voor het Kloosterjaar is hier een 330 km lang pad ontwikkeld langs 40 kloosters. Het Kloosterpad kan worden gelopen in 15 etappes van klooster naar klooster. Rondom de 15 vertrek- en aankomstkloosters zijn korte wandelingen mogelijk. Je kunt het pad beschouwen als een nieuwe pelgrimsroute. Je kunt ommetjes maken in de buurt om tot rust te komen, maar ook langere etappes lopen, meerdaags onderweg zijn en je onderdompelen in het kloosterleven. Al wandelend leer je over de verhalen van de kloosters en ervaar je het landschap. Bij sommige kloosters kun je lunchen of overnachten en bij alle 15 kloosters zijn bijzondere producten te verkrijgen.
Kloosterproducten
Door het Kloosterpad te lopen leer je meer over het Brabantse kloosterleven, over de waarden die de kloosters vertegenwoordigen en het landschap waarin zij al eeuwen liggen. Bijzondere nieuwe kloosterproducten versterken die beleving, zoals de Kloosterlunches, de Kloostericonen en het Bindboek. Daarnaast heeft elk klooster iets bijzonders te bieden. Er wordt gewerkt aan tentoonstellingen, aan workshops en sommige kloosters hebben een tuin die bezocht kan worden. Hieronder worden de kloosterproducten uitgebreider beschreven. Als er nieuwe ontwikkelingen zijn wordt dat hier aangevuld.
Kloosterlunches
Kloosterlingen hebben een duurzame leefstijl. Ze verbouwen hun eigen groenten en kruiden en beoefenen verschillende ambachten. Ze brouwen bier, maken wijn, houden bijen of handwerken en binden boeken in. Sommige kloosters verkopen hun producten in abdijwinkels. Om de kloosters toekomstbestendig en levendig te houden worden nieuwe kloosterproducten ontwikkeld, zoals Kloosterlunches die rondom het Kloosterpad genuttigd kunnen worden. Eeuwenoude recepten dienen hierbij als inspiratie voor chef-koks en fooddesigners.
Kloostericonen
Voor de 15 vertrek- en aankomstkloosters worden Kloostericonen ontwikkeld. Dit zijn collectors-items die door kunstenaars en ontwerpers zijn ontwikkeld. Ze worden bij de kloosters verkocht en kunnen door de wandelaars als zichtbaar pelgrimsteken worden gedragen. De ontwerpen voor de Kloostericonen worden begin november door de makers gepresenteerd aan de provincie en de betrokken kloosters. Vanaf april 2021, als het themajaar wordt geopend en het Kloosterpad gelopen kan worden, kunnen ook de Kloostericonen worden verzameld.
afbeelding: De ontwerpers van de kloostericonen, Fotograaf: Simone Kramer
Het Bindboek
In het Bindboek komen alle verhalen over de kloosters samen. Maar er zijn ook lege bladzijdes in dit boek. Die zijn bestemd voor aantekeningen en overpeinzingen. Bovendien vind je in het Bindboek kaarten die zijn ontworpen door makers van de Kloostericonen en die verstuurd kunnen worden naar familie en vrienden. De projectleiding voor de Kloosterproducten is in handen van c-mone in samenwerking met Kunstloc. Verschillende initiatiefnemers van projecten die in het Jaar van het Brabantse Kloosterleven te zien zijn, werden ondersteund met een impulsbijdrage van de provincie Noord-Brabant.
Kunst in de Heilige Driehoek
Het gebied De Heilige Driehoek in Oosterhout – ruim 100 hectare groot – dankt zijn naam aan drie monumentale kloostercomplexen die zijn omgeven door tuinen en landerijen. Muren bakenen het gebied af en zorgen voor een aangename stilte, waarbinnen de kloosters kunnen functioneren. De Heilige Driehoek is de enige plek in Nederland waar nog een combinatie van drie actieve kloosters bestaat. Het is een uniek kloostergebied dat dient als inspiratie voor hedendaagse kunst.
Stichting Kunst in De Heilige Driehoek wil de hier bestaande tradities van kunst en ambachten revitaliseren door kunstmanifestaties, publieksprogramma’s en educatieve projecten te organiseren. Doel is om De Heilige Driehoek te ontwikkelen tot een internationaal centrum van hedendaags, religieus geïnspireerde kunst, waar in samenwerking met de drie kloosters, kunstacademies, conservatoria, scholen en musea alle ruimte is voor experiment, vernieuwing en educatie. De eerste editie van de kunstmanifestatie had als thema Liefde. Voor de ontwikkeling van deze eerste editie ontving de stichting een bijdrage uit de impulsgelden.
Voor elke editie stelt de Stichting Kunst in de Heilige Driehoek een nieuwe curator aan die op internationaal niveau zijn/haar sporen heeft verdiend. De curator wordt uitgenodigd om zijn/haar visie op het unieke karakter van De Heilige Driehoek tot uitdrukking te brengen door het samenstellen van een expositie van hedendaagse kunst. In 2021 is het thema Hoop en zijn de curatoren Hendrik Driessen en Rebecca Nelemans.
Kapellenbaan
De Stichting Cultuur Zonder Grenzen heeft als missie om nieuw leven te blazen in de culturele tradities in het Land van Cuijk en het noordelijk deel van Noord-Limburg. Dat doen zij o.a. door het ontwikkelen van kunstprojecten zoals de Kapellenbaan. Kapellenbaan reageert op het landschap en erfgoed in de regio, een regio die erom bekend staat dat er veel kloosters en kleine kapelletjes te vinden zijn. Toonaangevende kunstenaars zijn uitgenodigd om hedendaagse kapelletjes te maken met als thema ‘Stilte en Bezinning’. Het project ontving een bijdrage uit de impulsgeldregeling van de provincie.
De opening van de Kapellenbaan is voorzien voor april 2021. De eerste 2 kapellen, ontworpen door Atelier van Lieshout en Maria Roosen zijn gereed voor plaatsing. Aan de kapelletjes van Frank Havermans en Sachi Miychachi wordt nog gewerkt.
foto links: Shelter, Mariakapel door Maria Roosen, foto rechts: kunstwerk Panta, gemaakt door Joep van Lieshout in 2020
Opening Kloosterjaar
Op 10 februari jl. is het Jaar van het Brabants Kloosterleven geopend. Dit gebeurde digitaal met een live-uitzending vanuit klooster Sint Agatha in de gemeente Cuijk, waar de kruisheren hun 650-jarige jubileum vieren. Koning Willem-Alexander sloot virtueel aan bij de openingshandeling: het verlichten van het herplaatste Mauritsraam.
Opening Ons Kloosterpad
Vanaf 1 mei kan Ons Kloosterpad bewandeld worden. Ons Kloosterpad is één van de vele activiteiten in het kader van het Jaar van het Brabants Kloosterleven. Kunstloc Brabant adviseert en ondersteunt bij verschillende activiteiten. Ons Kloosterpad is een wandelpad van 330 kilometer langs vijftig (voormalige) kloosters en abdijen in Midden- en Oost-Brabant. De tocht kan worden gelopen in vijftien etappes - variërend van 16,5 tot 28 kilometer - van klooster naar klooster. Het wandelpad is ontstaan uit een samenwerking tussen kloosterlingen, gemeenten, vrijwilligers en de provincie. Het is een wandeltocht die uitnodigt tot reflectie en bezinning, want de waarden die de kloosters vertegenwoordigen zijn actueler dan ooit.
Opdrachten aan studenten
Kunstloc begeleidt in het kader van het kloosterjaar studenten van verschillende kunstvakopleidingen. Zij doen dit jaar onderzoek naar kloosters en kloosterwaarden in Brabant. De studenten van de Avans-opleiding Communication & Multimedia Design (CMD) hebben hun eindpresentatie inmiddels gegeven. Hun onderzoek richtte zich op de vraag hoe kloosterwaarden op een eigentijdse manier voor jonge generaties levend gehouden kunnen worden. Het onderzoek resulteerde in interessante voorstellen. De studenten ontwikkelden bijvoorbeeld een rustgevende app, verpakkingen voor kloosterproducten in de vorm van een spel, of een interactieve tafel die reageert op kloosterproducten en die het verhaal achter het product vertelt.
Studio 2.4 Public Takeover
De studenten van de Fontys-opleiding Art, Communication and Design (ArtCoDe) hebben intussen ook een flinke stap gezet. Zij hebben hun schetsontwerpen gepresenteerd en gaan nu werken aan de uitvoering daarvan. Hun project heeft als titel Kloosterwaarden. De studenten signaleren dat de geschiedenis van de kloosters verdwijnt, net als de bijzondere waarden en leefwijze waar de kloosters voor staan. In deze tijd waarin mensen meer op zichzelf gericht zijn, vragen de studenten zich af hoeveel we nog echt naar elkaar omkijken. Ze ontwikkelden drie interventies voor de openbare ruimte waarmee waarden van drie kloosters uit Tilburg ervaren kunnen worden. Dat zijn het klooster van de Zusters van Liefde, Ons Koningsoord en Landpark Assisië̈. Voor elke locatie is een meubel geschetst. De reeks meubels is familie van elkaar, maar op elke plek zijn ze net weer anders vormgegeven. De meubels stimuleren interactie met het publiek. Die interactie wordt versterkt met geluid en informatiepanelen. De schetsontwerpen worden de komende weken uitgevoerd. In het Pinksterweekend worden ze bij de kloosters geplaatst. Ze zijn daar in ieder geval te bezoeken tot en met de Open Monumentendag in september.
Meer weten over het Jaar van het Brabants Kloosterleven?
Neem contact met mij op of schrijf je in voor de nieuwsbrief van de Provincie Noord-Brabant.